Khi chiếc máy tính chạy Windows của bạn gặp phải các vấn đề nghiêm trọng trong quá trình khởi động, việc truy cập vào Advanced Boot Options (Tùy chọn Khởi động Nâng cao) chính là chìa khóa để chẩn đoán và khắc phục sự cố hiệu quả. Đây là tập hợp các công cụ mạnh mẽ được tích hợp sẵn, giúp người dùng giải quyết nhiều lỗi phức tạp mà không cần đến kiến thức kỹ thuật sâu rộng. Từ việc sửa chữa các tệp hệ thống bị hỏng cho đến khôi phục lại trạng thái ổn định của máy, việc hiểu rõ và sử dụng thành thạo các tùy chọn này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo trì và sửa chữa PC của mình, đảm bảo hệ thống luôn hoạt động trơn tru.
Môi trường Phục hồi Windows (WinRE): Cổng vào các Tùy chọn Khởi động Nâng cao
Để tiếp cận Advanced Boot Options, bạn cần đưa máy tính vào Môi trường Phục hồi Windows (Windows Recovery Environment – WinRE). Đây là một môi trường đặc biệt, hoạt động độc lập với hệ điều hành chính, cho phép bạn truy cập các công cụ sửa lỗi mà không cần Windows khởi động bình thường. Sau khi vào WinRE, hãy điều hướng đến Troubleshoot (Khắc phục sự cố) > Advanced Options (Tùy chọn nâng cao). Từ đây, một loạt các tùy chọn hữu ích sẽ hiện ra, sẵn sàng hỗ trợ bạn trong quá trình chẩn đoán và sửa lỗi hệ thống.
Màn hình Tùy chọn Nâng cao trong Windows Recovery Environment
Chẩn đoán và Sửa lỗi Tự động với Startup Repair
Nếu máy tính Windows của bạn gặp vấn đề khiến nó không thể khởi động đúng cách, tùy chọn Startup Repair (Sửa chữa khởi động) là công cụ đầu tiên bạn nên nghĩ đến. Tính năng này tự động quét và tìm kiếm các vấn đề phổ biến như tệp hệ thống bị hỏng, cấu hình khởi động sai, lỗi đĩa cứng hoặc sự cố trình điều khiển. Sau khi xác định được nguyên nhân, Startup Repair sẽ cố gắng tự động giải quyết chúng, giúp hệ thống của bạn quay trở lại trạng thái hoạt động bình thường mà không yêu cầu nhiều sự can thiệp từ người dùng.
Khám phá Các Chế độ Khởi động Đặc biệt trong Startup Settings
Startup Settings (Cài đặt Khởi động) cung cấp một loạt các chế độ khởi động chuyên biệt cho PC Windows của bạn. Các chế độ này cho phép bạn truy cập hệ điều hành với các mức độ chức năng và quyền hạn khác nhau, tạo điều kiện thuận lợi để khắc phục, chẩn đoán và sửa chữa nhiều vấn đề của Windows.
Màn hình Cài đặt Khởi động trên Windows
Dưới đây là các chế độ có sẵn trong menu Startup Settings:
Kích hoạt Chế độ Gỡ lỗi (Enable Debugging)
Chế độ này khởi động Windows ở chế độ gỡ lỗi, cho phép các nhà phát triển hoặc quản trị viên hệ thống khắc phục sự cố Windows bằng các công cụ nâng cao. Ví dụ, họ có thể sử dụng WinDbg để điều tra các vấn đề như lỗi hệ thống (system crashes).
Ghi Nhật ký Khởi động (Enable Boot Logging)
Khi được kích hoạt, chế độ này sẽ tạo một nhật ký chi tiết về toàn bộ quá trình khởi động, bao gồm các trình điều khiển và dịch vụ được tải. Nhật ký này được lưu trong tệp ntbtlog.txt tại thư mục C:Windows. Bằng cách kiểm tra tệp này, bạn có thể xác định xem trình điều khiển nào có thể là nguyên nhân khiến máy tính không thể khởi động.
Chế độ Độ phân giải Thấp (Enable Low-Resolution Mode)
Chế độ này giúp bạn khắc phục sự cố hiển thị bằng cách tải Windows với các trình điều khiển video cơ bản. Màn hình sẽ có độ phân giải thấp, nhưng bạn có thể truy cập màn hình nền và cập nhật hoặc cài đặt lại trình điều khiển hiển thị khi chúng gặp trục trặc.
Chế độ An toàn (Safe Mode) – Cứu cánh khi hệ thống gặp sự cố
- Safe Mode: Khởi động máy tính của bạn với một tập hợp tối thiểu các trình điều khiển và dịch vụ thiết yếu, đủ để Windows hoạt động. Điều này cực kỳ hữu ích để khắc phục các vấn đề như treo máy thường xuyên, sự cố trình điều khiển, nhiễm phần mềm độc hại, xung đột phần mềm, lỗi tệp hệ thống hoặc hỏng phần cứng.
- Safe Mode With Networking (Chế độ An toàn với Kết nối Mạng): Chế độ Safe Mode cơ bản không tải trình điều khiển mạng, nhưng chế độ này cho phép bạn có kết nối internet để khắc phục các sự cố trực tuyến. Do các phần khác của hệ thống không được tải, chúng được bảo vệ khỏi các vấn đề bạn có thể gặp phải khi trực tuyến.
- Safe Mode Command Prompt (Chế độ An toàn với Dòng lệnh): Chế độ Safe Mode này trực tiếp mở Dòng lệnh (Command Prompt) thay vì giao diện người dùng tối giản của màn hình nền. Điều này cho phép bạn chạy các lệnh khắc phục sự cố quan trọng, chẳng hạn như lệnh SFC và DISM, để sửa chữa tệp hệ thống.
Vô hiệu hóa Thực thi Chữ ký Trình điều khiển (Disable Driver Signature Enforcement)
Chế độ này khởi động Windows bình thường nhưng tạm thời vô hiệu hóa tính năng Thực thi Chữ ký Trình điều khiển. Điều này cho phép bạn cài đặt các trình điều khiển không có chữ ký trên PC Windows của mình. Tuy nhiên, hãy đảm bảo các trình điều khiển đến từ các nguồn đáng tin cậy trước khi tắt tính năng này để tránh rủi ro bảo mật.
Vô hiệu hóa Bảo vệ Chống Mã độc Khởi động Sớm (Disable Early Launch Anti-Malware Protection)
Chế độ này vô hiệu hóa trình điều khiển ELAM (Early Launch Anti-Malware) của Microsoft Defender Antivirus. Trình điều khiển này kiểm tra các trình điều khiển có vấn đề trong quá trình khởi động và có thể dừng quá trình nếu phát hiện ra một trình điều khiển như vậy. Vô hiệu hóa nó cho phép bạn tải các trình điều khiển đáng ngờ đó – giả sử chúng an toàn – và khắc phục sự cố.
Ngăn chặn Khởi động lại Tự động sau Lỗi (Disable Automatic Restart After Failure)
Khi Windows gặp lỗi nghiêm trọng – một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đáng kể đến chức năng của hệ điều hành – máy tính của bạn sẽ tự khởi động lại. Bằng cách vô hiệu hóa tính năng này, máy tính của bạn sẽ không khởi động lại mà thay vào đó hiển thị lỗi, cho phép bạn khắc phục sự cố.
Sử dụng Dòng lệnh (Command Prompt) để Khắc phục Sự cố Nâng cao
Tùy chọn Command Prompt (Dòng lệnh) cho phép bạn khởi chạy giao diện dòng lệnh trong Advanced Boot Options, phục vụ cho việc khôi phục và khắc phục sự cố hệ thống nâng cao. Chức năng này đặc biệt hữu ích khi bạn cần chạy các lệnh chẩn đoán, sửa chữa tệp hệ thống, quản lý phân vùng đĩa hoặc thực hiện các tác vụ quản trị khác yêu cầu sử dụng công cụ dòng lệnh mà không cần khởi động hoàn toàn vào Windows. Đây là công cụ mạnh mẽ dành cho những người dùng có kinh nghiệm, cho phép kiểm soát sâu hơn hệ thống.
Gỡ bỏ Cập nhật Windows Gây Lỗi (Uninstall Updates)
Tùy chọn Uninstall Updates (Gỡ cài đặt Cập nhật) cho phép bạn quay trở lại các bản cập nhật Windows gần đây. Tính năng này vô cùng hữu ích khi một bản cập nhật mới gây ra các vấn đề trên máy tính của bạn, như làm chậm hệ thống, gây mất ổn định hoặc treo máy, lỗi khởi động, sự cố trình điều khiển, hoặc các tính năng bị thiếu/trục trặc. Về cơ bản, nếu bạn nhận thấy điều gì đó bất thường sau khi cập nhật máy tính, đây là tùy chọn bạn cần sử dụng trước khi các bản cập nhật đó vượt quá thời hạn hoàn tác (thường là 10 ngày).
Cài đặt Phần mềm Cơ sở UEFI: Tùy chỉnh Nâng cao Cho Hệ thống
Chọn UEFI Firmware Settings (Cài đặt Phần mềm Cơ sở UEFI) sẽ đưa bạn đến phiên bản hiện đại hóa của Hệ thống Đầu vào/Đầu ra Cơ bản (BIOS) truyền thống, được gọi là Giao diện Phần mềm Cơ sở Khả mở Hợp nhất (Unified Extensible Firmware Interface – UEFI). Chức năng này cho phép bạn tinh chỉnh các cài đặt cơ bản hoặc cấp độ phần cứng của máy tính, bao gồm thứ tự khởi động, Secure Boot, thời gian và ngày hệ thống, tốc độ quạt, cài đặt RAM và chế độ nguồn. Vì vậy, nếu bạn muốn cấu hình cách phần cứng và firmware của máy tính tương tác, UEFI cung cấp một cách thân thiện hơn để thực hiện điều đó. Nếu bạn không thấy tùy chọn UEFI Firmware Settings, đừng lo lắng. Điều đó chỉ có nghĩa là bạn phải truy cập các cài đặt tương tự bằng BIOS, mặc dù nó có giới hạn hơn. Tùy thuộc vào nhà sản xuất thiết bị của bạn, bạn có thể truy cập BIOS bằng cách nhấn các phím như F2, F10, Delete hoặc Esc trong quá trình khởi động.
Khôi phục Hệ thống về Trạng thái Trước đó với System Restore
Tùy chọn System Restore (Khôi phục Hệ thống) giúp đưa máy tính của bạn về một trạng thái hoạt động trước đó bằng cách hoàn tác các thay đổi đã được thực hiện đối với cài đặt hệ thống. Tính năng này hữu ích khi khắc phục các vấn đề do cập nhật lỗi, thay đổi cấu hình hoặc sự cố mất ổn định đột ngột mà không làm ảnh hưởng đến các tệp cá nhân của bạn. Lưu ý rằng System Restore phụ thuộc vào các điểm khôi phục hệ thống (system restore points) có sẵn trên ổ cứng của bạn để hoàn tác các thay đổi. Mặc dù Windows sẽ tự động tạo chúng trước một sự kiện hệ thống quan trọng (ví dụ: cài đặt phần mềm hoặc cập nhật mới), bạn nên tạo các điểm khôi phục hệ thống thủ công để có quyền kiểm soát tốt hơn.
Phục hồi Toàn bộ Hệ thống với System Image Recovery
Nếu bạn đã tạo một ảnh hệ thống (system image) của PC Windows của mình, tùy chọn System Image Recovery (Phục hồi Ảnh Hệ thống) là nơi bạn sử dụng nó để khôi phục máy tính. Ảnh hệ thống sẽ khôi phục tất cả dữ liệu từ cài đặt Windows đó, bao gồm cài đặt, cấu hình, ứng dụng và tệp của bạn. Đây là một trong những tùy chọn tốt nhất để khôi phục PC của bạn sau sự cố hỏng hóc phần cứng hoàn toàn. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng bất kỳ dữ liệu nào được tạo sau khi chụp ảnh hệ thống sẽ không được khôi phục. Vì vậy, nếu có thể, hãy đảm bảo tạo ảnh hệ thống hàng tháng, trước các bản cập nhật lớn cho PC của bạn hoặc trước các sự kiện quan trọng.
Màn hình Tùy chọn Khôi phục Khác trong Windows
Kết luận
Các Tùy chọn Khởi động Nâng cao (Advanced Boot Options) trong Môi trường Phục hồi Windows (WinRE) là những công cụ vô cùng mạnh mẽ và thiết yếu để duy trì sự ổn định và khắc phục các sự cố của máy tính. Từ việc sửa chữa tự động với Startup Repair, truy cập các chế độ an toàn trong Startup Settings, sử dụng Command Prompt để điều khiển sâu hơn, cho đến khả năng hoàn tác cập nhật, khôi phục hệ thống về trạng thái trước đó, và thậm chí phục hồi toàn bộ từ ảnh hệ thống – mỗi tùy chọn đều đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho PC của bạn hoạt động trơn tru.
Tuy nhiên, một cảnh báo quan trọng: việc sử dụng không đúng cách các tùy chọn khởi động này có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề hiện có hoặc gây ra lỗi mới, khiến hệ thống của bạn trở nên kém ổn định hơn. Hãy chỉ sử dụng chúng khi bạn thực sự hiểu cách chúng hoạt động và những ảnh hưởng tiềm tàng. Nếu bạn vẫn còn băn khoăn về cách các tùy chọn này hoạt động, hãy cân nhắc tìm kiếm sự trợ giúp từ một chuyên gia công nghệ thông tin trước khi áp dụng, để đảm bảo an toàn tối đa cho dữ liệu và hệ thống của mình. Hãy trang bị kiến thức để luôn làm chủ thiết bị công nghệ của bạn.
